Ondanks de petieterige haven en het gegeven dat de stad niet direct langs de voormalige Zuiderzee ligt, heeft Edam weldegelijk een bijzondere band met het omliggende water, de wereldzeeën, de maritieme handel en gevoerde internationale zeeslagen. Op de nieuwe en permanente tentoonstelling ‘Zeevarend Edam’ – te zien op de 1e verdieping van het Coopmanshuys aan het Damplein – wordt op een overzichtelijke, intieme en informatieve wijze deze geschiedenis zichtbaar gemaakt.
Met dank aan het sinds drie jaar in Edam woonachtige stel Kees en Chrisje Brants. Deze hoogleraren in ruste hebben samen met museumvrijwilliger Leendert de Jonge de expositie samengesteld en ingericht. Via QR-codes ontvang je achtergrondinformatie.
De tentoonstelling borduurt voort op de ingeslagen weg ‘Edam in 14 stappen’. De geschiedenis van ‘Zeevarend Edam’ is hier een aanvulling op.
De tentoonstelling verhaalt onder meer over de rol van de Zeesluis, die al in de 13e eeuw het zeewater en het Purmermeer in toom moest houden.
Edam elf telde diverse belangrijke zeevaarders, waaronder kapiteins. Verschillende werkten samen met Nederlands bekendste gezagvoerder uit de 17e eeuw: Michiel de Ruyter en Maarten Tromp. Toen De Ruyter in 1677 een staatsbegrafenis kreeg, dit nadat hij op 69-jarige leeftijd gestorven was als gevolg van een kanonskogel, waren er diverse belangrijke Edammers bij, getuige de gevonden uitnodigingen.
Het leven aan boord van een schip, dat soms wel jaren weg was, laat zien dat het voor de meeste aanwezigen geen pretje was. Al was er een substantieel verschil tussen het leven achter (luxe) en voor de mast (zeer slechte omstandigheden).
In het museum is een scheepskoffer te zien met daarop het wapen van Edam en het logo van de WIC. Samen met een Hollandse en Afrikaanse man, waarschijnlijk een slaaf. Een obscuur overzicht laat zien wat zeevarenden ontvingen bij het verlies van ogen, benen, armen of andere ledematen.
Edam telde ook chirurgen, die een belangrijke rol speelden aan boord.
Slavenhandel
De tentoonstelling laat zien dat ook het kleine Edam zijdelings betrokken was bij de slavenhandel. Bouwen Heynszoon was drie maal burgemeester van Edam, een belangrijk man dus en als koopman betrokken bij de West Indische Compagnie (WIC). In die functie moet hij gezien hebben hoe zwarte tot slaafgemaakten een afschuwelijk lot ondergingen.
Walviskaak
Het museum had al heel lang een enorme walviskaak in bezit. Daarover was niet meer bekend dan dat het afkomstig was uit het drooggelegde Purmermeer. Deze tentoonstelling maakt inzichtelijk dat Edam, gelegen tussen walvisvaartdorp De Rijp en de Zuiderzee ook een rol speelde in de jacht op de walvis. In Edam vond ook de verwerking van walvisproducten plaats. Zoals olie en balein. Hier werd goed aan verdiend.
Mooi is de 18e eeuwse ets van de haven van Edam. Hier zien we niet alleen de contouren van het stadje maar ook de houten pier en de kleine haven. En het veld waarop een galg stond opgesteld.
De expositie is tot 3 april (wanneer het zomerseizoen start) nu nog alleen te zien in het weekend tussen 10.00 en 16.30 uur.
