Vele inwoners van Edam zullen woensdag 4 mei, als start van de Dodenherdenking in Edam, om 18.15 uur samenkomen bij het Joodse monument aan het Oorgat. Sinds De Tochtgenoten een flinke opknapbeurt heeft gekregen weten steeds meer mensen, jong en oud, deze plek te vinden. Een plek waar men stil staat om de vele oorlogsslachtoffers te herdenken. Maar ook de Joodse begraafplaats daar tegenover wacht een grote verandering. Door een samenwerking van Stichting Joods Verleden Edam en SG De Triade wordt, nog voor de zomer, de originele houten toegangspoort in ere hersteld.
Mick Nolte van Stichting Joods Verleden Edam trok ruim een jaar geleden de stoute schoenen aan om SG De Triade om hulp te vragen bij het op touw zetten van een sponsoractie. Het doel was: realisatie van een nieuwe houten toegangspoort voor de Joodse begraafplaats. Het initiatief werd direct omarmd. “Hartverwarmend heb ik dit gevonden”, aldus Nolte. “De bereidheid om de schouders eronder te zetten, om dit project te laten slagen: van grote klasse.”
Hebreeuwse tekst
Zeker weten doet niemand het, maar naar alle waarschijnlijkheid is de originele houten toegangspoort in het laatste oorlogsjaar opgestookt. “En dat is niet zo gek als je bedenkt hoe zwaar mensen het hadden in de hongerwinter”, laat Nolte weten. “Mensen hadden weinig eten en het was koud. Dus de originele poort heeft het einde van de oorlog niet gehaald. Toen het Joods monument zo mooi was opgeknapt ontstond bij mij het idee om ook de Joodse begraafplaats zijn waardigheid terug te geven. Gelukkig is er nog één, wel wat vage, ansichtkaart bewaard gebleven waar je in het linker hoekje nog net de originele poort ziet afgebeeld. Wat je ook ziet is dat er op de poort een Hebreeuwse tekst staat, waarschijnlijk uit Ezechiel 37:12. Daar hebben zich al drie Rabbijnen over gebogen maar we hebben het nog niet helemaal kunnen ontcijferen.”
Om geld te werven voor dit gewaagde initiatief werd aan SG De Triade gevraagd of enkele leerlingen een decorpoort wilden maken met daarbij een plaquette met informatie over de sponsoractie. Op deze manier zouden inwoners warm gemaakt kunnen worden om een bijdrage te leveren aan de realisatie van de echte houten toegangspoort. En dat gebeurde. De decorpoort werd gemaakt, geplaatst en bleef maanden staan. En er waren vele gulle gevers. Maar dat was nog niet alles.
Docent Bouwen, Wonen en Interieur Arjan Koehoorn liet na verloop van tijd op nuchtere wijze weten: ‘dan kunnen we die echte poort ook wel maken!’ Als hoofd van de praktijkafdeling coördineert hij het project en stuurde hij de leerlingen aan. En de docenten. “De decorpoort is gemaakt door een groep leerlingen zelf, maar de houten toegangspoort zal grotendeels door leerkrachten gebouwd worden”, legt Koehoorn uit. “Mijn collega’s hebben dit project omarmd en hebben er enorm veel zin in. Het is heel mooi om samen iets te doen voor de gemeenschap.”
Architect Jan Visser heeft de poort getekend en daarop is te zien dat het bouwwerk 2.40 meter hoog wordt en 1.80 breed. “Ja, die plaatsing wordt ook nog een dingetje”, zegt Koehoorn. “Het is een heel zwaar ding. We zullen een aanhanger nodig hebben en waarschijnlijk een kraan. Maar ook dat zal goed komen.”
Verdraagzaamheid
Hoewel het nu de leerkrachten zijn die aan de slag gaan, zijn de leerlingen er nog volop bij betrokken. Onder meer door de lessen van Maggy van Pooij, docente burgerschapsonderwijs en geschiedenis. Het project ‘toegangspoort Joodse begraafplaats’ wordt gezien als kapstok voor diverse gesprekken over allerlei onderwerpen als verbondenheid met de omgeving, de multiculturele samenleving en verdraagzaamheid.
“Als school ondersteunen we dit project om meerdere redenen”, vertelt directeur Jeanine van Schendel. “Het is belangrijk dat leerlingen ervaren dat het leven niet alleen gaat om werken, geld verdienen en zorgen dat het met jezelf goed gaat. Ook is van belang om tijd en energie in anderen te steken, om betrokken te zijn bij de eigen omgeving en je verbonden te voelen met een ander. Een tafeltje maken is natuurlijk heel knap. Maar aan dit project kleeft een stuk geschiedenis en daar zit hem de meerwaarde in.”
Mick Nolte is meer dan enthousiast dat straks de Joodse begraafplaats door de toegangspoort zijn waardigheid terug zal krijgen. “Het is belangrijk dat de Joodse gemeenschap een eigen plek heeft en dat die er bovendien verzorgd uit ziet. Ook om zo een stuk geschiedenis levend te houden. Het hout voor die zware poort kost alleen al duizenden euro’s. Zo veel geld is bij elkaar gebracht door de Edammer bevolking, we zijn heel gelukkig met dit draagvlak bij de gemeenschap.”
Educatief plein
Nolte wil nu graag in samenwerking met de gemeente, de scholen en Oud Edam van dit stuk Oorgat een ‘educatief plein’ maken. “Aan de ene kant liggen 223 Joodse mensen begraven die in een ver verleden altijd vreedzaam hebben samengeleefd. Daar tegenover staat het Joods monument dat symbool staat voor de gruwelen van de oorlog en dan heb je ook nog de contouren van de Oosterpoort die in het verleden Edam moest beschermen tegen indringers. Een educatief kruispunt dus waar diverse verhalen samenkomen en waar de geschiedenis levend gehouden kan worden.”
Hij voegt er nog aan toe: “De opkomst op 4 mei op deze plek wordt ook steeds groter. Het wordt een mooie herdenking, aanstaande woensdag kwart over 6.”
