“Geen bericht, goed bericht,” wordt weleens gezegd. Maar in het geval van de Stadstuinen (volkstuinen) aan de Zuidervesting maken tuinders, inwoners en Vereniging Oud Edam zich ernstige zorgen. Om nog even het geheugen op te frissen: een projectontwikkelaar heeft de grond gekocht waar Edam vermoedelijk ooit is ontstaan. “Het idee is om er huizen op te bouwen – waar eigenlijk heel Edam van gruwt. Waarom bouwen op uitgerekend deze kwetsbare, historische plek, pal aan de Zuidervesting?” Aldus Leontien Rosier, voorzitter van de historische vereniging Oud Edam
In het kader van een haalbaarheidsonderzoek heeft de brandweer afgelopen zomer een bereikbaarheidsproef gedaan, met negatief resultaat. De grote vraag is nu: wat heeft de gemeente gedaan met de negatieve bevindingen van de brandweer? Wat zit er achter deze maandenlange radiostilte? Afgelopen november meldde de gemeente aan het Noordhollands Dagblad dat ze met de veiligheidsregio in overleg was “om te kijken wat de mogelijkheden zijn om de veiligheid te kunnen garanderen”. Alsof het negatieve advies van de brandweer niet voldoende was om deze tuinen in het beschermde stadsgezicht met rust te laten. Vereniging Oud Edam heeft inmiddels een brief aan het college gestuurd waarin wordt gevraagd naar de stand van zaken rond dit bijzondere plekje in Edam.
Eeuwenoude unieke idylle
Als je aan het begin van de avond wandelt over de Zuidervesting en tussen de kastanjebomen doorkijkt richting de Speeltoren kun je zien dat de tuinders van de Stadstuinen aan de Zuidervesting weer bezig zijn met het bewerken van “hun” stukje moestuin. Net als de wandelaars na een drukke dag genieten ze van het buiten zijn, en van bezig zijn in de natuur op een prachtige, unieke plek.
Nu nog beschermd stadsgezicht straks bouwlocatie?
Dat er dit seizoen weer getuinierd kan worden aan de Zuidervesting is niet vanzelfsprekend. Eind 2022 is het stukje grond van 1,2 hectare vanuit particulier bezit in handen gekomen van de projectontwikkelaar KBK-bouwgroep uit Volendam. De huurders van de tuinen werden door deze transactie volkomen verrast, en de intentie van de nieuwe eigenaar was meteen duidelijk: de grond gebruiken om te gaan bouwen. Tot verontwaardiging van veel inwoners van de gemeente Edam-Volendam bleek het gemeentebestuur hier ondanks de status van rijksbeschermd stadsgezicht ”niet onwelwillend” tegenover te staan.
Schutterij en Lusthof
Voor de geschiedenis van deze altijd opengebleven plek in de stad Edam moeten we terug naar de 13e eeuw, of misschien zelfs nog eerder. Langs het riviertje de Ye ontstond een nederzetting met een aanlegplaats, het prille begin van Edam. Sommigen situeren deze aanlegplaats letterlijk hier.
Als Edam al een flinke stad is, wordt in het jaar 1512 de Schutterij opgericht, ter verdediging van de stad. De Schutterij was lange tijd functioneel op deze plek. Het veld werd gebruikt als oefenterrein en er kon ook een klein legertje worden geformeerd mocht Edam vanuit het Zuiden worden aangevallen. Aan de vesting stond het Doelengebouw waar de Schutterij bijeen kwam.
Al zeker 100 jaar lang is het voormalige schutterijveld pal aan de Zuidervesting in gebruik als tuin en vormt het een groene oase aan het riviertje de Ye. Eerst was het een ‘lusthof’ voor de familie die woonde op de hoek aan het Doelland en de Doelenstraat. Later werd de grond verhuurd om er bloemen en planten te kweken. Vanaf de jaren ’70 van de vorige eeuw tot nu worden de perceeltjes verhuurd als moestuin aan particulieren.
Radiostilte en ontmoedigingsbeleid
Vanuit de gemeente is er verder geen communicatie over de voortgang. Maar uit het praktijkonderzoek van de brandweer naar de bereikbaarheid van het terrein blijkt dat een voortraject wel degelijk is ingezet. De vrees bestaat dat er een haalbaarheidsonderzoek gaande is zonder de noodzakelijke participatie en belangenafweging.
Ondanks de toezegging van de projectontwikkelaar dat de moestuinders voorlopig kunnen doorgaan en dat het wel nog een tijd zal duren voordat sprake is van bouwen, wordt er wel degelijk druk gezet. Eigenaar KBK-bouwgroep heeft te kennen gegeven dat vrijgekomen stukjes tuin niet meer verhuurd zullen worden, laat Brigitte van der Naaten namens de Vereniging Stadstuinen Zuidervesting Edam, oftewel de tuinders weten. Vrijgekomen tuinen worden door de eigenaar in beheer genomen en “netjes gemaakt”. Bij navraag blijkt dat onder “netjes maken” wordt verstaan de grond afdekken met worteldoek en houtsnippers.
Alles van waarde is weerloos
Niet alleen de mensen die er tuinieren, maar ook de wandelaars, omwonenden en Vereniging Oud Edam willen de Stadstuinen behouden. Er is een breed gedragen besef van de historische waarde en het belang van het in stand houden van de groene oase in de stad ten behoeve van de biodiversiteit en tegen verstening. “Een jarenlang braakliggend, afgedekt terrein in afwachting van een eventuele bouwontwikkeling zal toch niet de toekomst zijn van deze unieke plek die deel uitmaakt van het historische stadsgezicht van Edam.”
Posteractie
Bezorgde inwoners van Edam hebben opnieuw een posteractie opgezet om kenbaar te maken dat zij de Stadstuinen aan de Zuidervesting willen behouden. Wilt u ook een poster voor uw raam? Stuur een mail naar stadstuinen.edam@gmail.com of haal hem gratis op bij een van de volgende adressen:
– VVV Damplein
– Dwars
– Het Bakhuis
